Όπως και στην υπόλοιπη χώρα, έτσι και στην
Θεσσαλονίκη, το γεωγραφικό και ιδεολογικό τοπίο κατασκευάστηκε και ως μια ετεροτοπία, μια ιδανική και επιθυμητή αναπαράσταση αυτών που την κατοικούν[1].
Ο τρόπος με τον οποίο οικοδομείται η σχέση της πόλης με την αρχαιότητα γίνεται κυρίως με
το Αρχαιολογικό Μουσείο (Α.Μ.Θ.)[2].
Αυτό ξεκίνησε τη λειτουργία του το 1962, περίοδο της μεταπολεμικής αναγέννησης
των μουσείων όταν παράλληλα με το βλέμμα στον τουρισμό, η μεταπολεμική
αρχαιολογία διατήρησε τον αρχαιοκεντρισμό της με κόστος την ανάσχεση της
ανανέωσης[3].
Τα εκθέματα αφορούν την προϊστορική
Μακεδονία, τη γένεση των πόλεων, το Μακεδονικό Βασίλειο και τους πρώτους μ.Χ.
αιώνες. Το νήμα της συνέχειας αναλαμβάνει
το γειτνιάζον Μουσείο Βυζαντινού Πολιτισμού.
Η μεγαλύτερη πλατεία και το μεγαλύτερο πανεπιστήμιο της Θεσσαλονίκης ονομάστηκαν έτσι προς τιμήν του Αριστοτέλη του Σταγειρίτη[4] ενώ η μεγαλύτερη λεωφόρος της πόλης καθώς και το Τ.Ε.Ι. στη γειτονική Σίνδο ονομάστηκαν προς τιμήν του Μεγάλου Αλεξάνδρου. Δεκάδες είναι τα οδωνύμια που σχετίζονται με την αρχαιότητα ενώ στην ευρεία επιχείρηση μετονομασίας των συνοικιών και των περιφερειακών δήμων κάποιες φορές επιλέχθηκαν ονομασίες από την αρχαιότητα[5]. Από την αρχαιότητα προέρχονται επίσης οι ονομασίες δύο μεγάλων αθλητικών ομάδων, του Άρη και του Ηρακλή, καθώς και άλλων πολιτιστικών σωματείων. Ένας από τους σημαντικότερους αθλητικούς χώρους είναι το «Αλεξάνδρειο Μέλαθρο» και από το 2006 διοργανώνεται στην πόλη ο Διεθνής Μαραθώνιος «Μέγας Αλέξανδρος».
Τα περισσότερα σύγχρονα μνημεία της Θεσσαλονίκης παρουσιάζονται ως απρόσωπες, διαχρονικές αφηγήσεις που περιβάλλονται με κύρος[6]. Στην περιοχή που εξέτασα, λίγο ευρύτερα από το ιστορικό κέντρο της πόλης, από πλ. Δημοκρατίας μέχρι και το μέσον της Ν. Παραλίας, βρίσκεται πληθώρα μνημείων, περίπου 42, κάτι που αποδεικνύει ότι το παρελθόν βρίσκεται πανταχού παρόν στην σύγχρονη Ελλάδα[7]. Όσα αντλούν το θέμα τους από τον αρχαίο κόσμο δεν υπερτερούν σε σχέση με άλλες περιόδους. Ενδεικτικά αναφέρω: 5 για την αρχαιότητα[8], 6 για την περίοδο της Γερμανικής Κατοχής, 5 για την Επανάσταση του 1821, 4 από τον Μακεδονικό Αγώνα ενώ τα μνημεία που υπερτερούν είναι οι μοντέρνες συνθέσεις[9]. Ιδιαίτερα στους περιφερειακούς δήμους της Θεσσαλονίκης δεκάδες είναι τα μνημεία του Ποντιακού Ελληνισμού.
Αν λοιπόν στη δημόσια σφαίρα της Θεσσαλονίκη είναι ανάγκη να απεικονίζονται και άλλες ιστορικές περίοδοι είναι επειδή η ταυτότητα που επέλεξαν να έχουν οι πολίτες διαμορφώθηκε με δυναμικό τρόπο[10] ώστε, πέρα από απόγονοι των αρχαίων Ελλήνων να είναι Μακεδόνες, Χριστιανοί ίσως παράλληλα και Πόντιοι. Για να γίνει αυτό εφικτό τα υλικά τοπόσημα λειτουργούν ως ουσιώδες, ενσώματο, φυσικό, απτό και αναμφισβήτητο τεκμήριο εθνικής συνέχειας[11]. Μπορεί λοιπόν η κλασική αρχαιότητα να ασκεί ιδιαίτερη γοητεία[12], ωστόσο στη Θεσσαλονίκη η παρουσία της είναι ισομερώς κατανεμημένη με άλλες λιγότερο «λαμπερές» ιστορικές περιόδους.
[1] Πλάντζος Δ., Το πρόσφατο μέλλον. Η κλασική αρχαιότητα ως βιοπολιτικό εργαλείο, Αθήνα, Νεφέλη, 2016, σ. 27.
[2] Περισσότερα για το Α.Μ.Θ. στην ιστοσελίδα https://www.amth.gr και στο http://odysseus.culture.gr/h/1/gh151.jsp?obj_id=3332
[3] Γκαζή Α., «Εθνικά μουσεία στην Ελλάδα: όψεις του εθνικού αφηγήματος» στο Α. Μπούνια-Α. Γκαζή, Εθνικά Μουσεία στη Νότια Ευρώπη. Ιστορία και προοπτικές, Αθήνα, Καλειδοσκόπιο, 2012, σ. 40
[4] Ωστόσο στο έμβλημα του Α.Π.Θ. απεικονίζεται ο Άγιος Δημήτριος.
[5] Όπως η Θέρμη, η Λητή, η Σίνδος και Χαλάστρα (Χαλάστρη). Περισσότερα για την μετονομασία των περιοχών της Θεσσαλονίκης στο https://parallaximag.gr/epikairotita/onomata-geitonion-kai-synoikion-tis-thessalonikis-pou-chathikan-sto-chrono
[6] Παπαδημητρίου Π., «Εισαγωγή» στο Ν. Παπαδημητρίου & Ά. Αναγνωστόπουλος (επιμ.), Το παρελθόν στο παρόν. Μνήμη, ιστορία και αρχαιότητα στη Σύγχρονη Ελλάδα, Αθήνα: Εκδόσεις Καστανιώτη, 2017, σ. 97.
[7] Χαμηλάκης Γ., Το έθνος και τα ερείπιά του. Αρχαιολογία, αρχαιότητα και εθνικό φαντασιακό στην Ελλάδα, Αθήνα, Εκδόσεις του Εικοστού Πρώτου, κεφ.3, σ. 83.
[8] Αυτά είναι ο έφιππος ανδριάντας του Μεγάλου Αλεξάνδρου, ο ανδριάντας του Φιλίππου του Β΄, η Νίκη της Σαμοθράκης, το γλυπτό-ψηφιδωτό Το βήμα του Μακεδόνα και τέλος το άγαλμα του Αριστοτέλη στην κεντρική πλατεία της πόλης
[9] Αυτές είναι 12, δίχως να συμπεριλαμβάνω τη Νίκη της Σαμοθράκης και το Βήμα του Μακεδόνα τα οποία, αν και ως θέμα παραπέμπουν στην αρχαιότητα, αποτελούν αμιγώς μοντέρνα έργα για μυημένους.
[10] Αλβανός Ρ., «Σλαβόφωνοι και πρόσφυγες στο Μεσοπόλεμο, Κράτος και πολιτικές ταυτότητες στη Μακεδονία του Μεσοπολέμου» Θεσσαλονίκη, Επίκεντρο, σ. 15.
[11] Πλάντζος Δ., στο ίδιο, σ. 28
[12] Παπαδημητρίου Π., στο ίδιο, σ. 87.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου